Een glaasje tegen hartfalen en doofheid?

18 augustus 2016

In de zomer trekken we vaker een biertje of een wijntje open bij de barbecue, op het terras of op de camping. Heerlijk verkoelend bij warm weer en het hoort toch ook wel bij het zomer- en vakantiegevoel. Bovendien is een wijntje gezond toch? Hoe zit het nou eigenlijk met alcohol en gezondheid?

In de zomer trekken we vaker een biertje of een wijntje open bij de barbecue, op het terras of op de camping. Heerlijk verkoelend bij warm weer en het hoort toch ook wel bij het zomer- en vakantiegevoel. Bovendien is een wijntje gezond toch? Hoe zit het nou eigenlijk met alcohol en gezondheid?

Op je gezondheid?

Het is een welbekend argument dat een glaasje rode wijn gezond zou zijn voor hart- en bloedvaten. Meestal wordt dit toegeschreven aan de polyfenolen die in wijn zitten [1]. Deze zitten echter ook in veel andere voedingsmiddelen, zoals donkere chocolade en thee. Polyfenolen zijn bioactieve stoffen die ontstekingsremmend werken. Die bioactieve stoffen in je voeding hebben een bepaald gezondheidseffect. Naast het effect op hart- en vaatziekten zijn er ook preventieve effecten gevonden van matige alcoholconsumptie op het ontwikkelen van diabetes mellitus (suikerziekte) en cognitieve achteruitgang (bijv. dementie) [2].

Voedingsonderzoek is complex

Onderzoek naar het effect van alcoholconsumptie is echter ingewikkeld, omdat veel verschillende factoren een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan het type alcoholische drankje dat gedronken wordt. Bier, wijn en sterkedrank bevatten niet alleen alcohol, maar ook veel andere (bioactieve) stoffen die gezond of ongezond kunnen zijn, zoals suiker, hop, polyfenolen, enzovoort. Van hop is bijvoorbeeld een ontstekingsremmende werking bekend [3]. Aangezien lichte, chronische ontstekingen een rol spelen in de ontwikkeling van chronische ziekten kan dat relevant zijn. Ook de hoeveelheid alcohol die binnen een bepaalde periode gedronken wordt is belangrijk. Een aantal studies vonden bijvoorbeeld dat een matige alcoholconsumptie (één glas per dag) preventief werkt voor de ontwikkeling van hart- en vaatziekten, maar dat de consumptie van dezelfde hoeveelheid alcohol over een kortere periode (bijvoorbeeld de hele week niet drinken, maar op zaterdag een hele fles wijn) juist een grotere kans op hart- en vaatziekten gaf [4,5].

De invloed van je drinkpatroon

Weer andere studies hebben gevonden dat mensen die wijn voornamelijk bij het eten drinken minder kans hebben op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten dan mensen die wijn buiten het eten om drinken. Als reden hiervoor noemen zij dat de gezonde stoffen in wijn de ongezonde stoffen uit bepaald eten onschadelijk maken. Daarbij was echter ook weer te zien dat dit effect kleiner is bij mensen die al heel gezond eten in vergelijking tot mensen die een relatief ongezond voedingspatroon hebben. Onderzoekers vragen zich hier terecht af in hoeverre het effect door het voedingspatroon zelf veroorzaakt wordt in plaats van door de alcohol. Een andere reden waarom alcohol drinken tijdens het eten gezonder zou zijn dan alcohol drinken op een lege maag, is dat de ethanol langzamer opgenomen wordt in het bloed en hierdoor minder schadelijke effecten heeft [6,7]. Het drinkpatroon wordt vaak niet meegenomen in studies, maar blijkt dus juist van groot belang. Met name grote hoeveelheden alcohol die in een korte periode in je bloed komen lijken schadelijk.

De andere kant

Wie nu naar het wijnrek wil lopen om een glas te heffen op zijn gezondheid: wacht nog maar even. Want de fervente wijndrinker vergeet graag dat er ook veel minder gezonde effecten van alcohol zijn gevonden [8]. Zo is er in epidemiologische studies een link gelegd tussen alcoholconsumptie en bepaalde vormen van kanker in het maag-darmkanaal, lever en de borst [9,10,11]. Een recente evaluatie van wetenschappelijke inzichten liet zien dat er toch meer negatieve gezondheidsrisico’s zijn dan voorheen gedacht. De Gezondheidsraad stelde daarom haar recentste advies bij naar maximaal 1 glas per dag voor mannen en vrouwen [12], waar dit voorheen 1 voor vrouwen en 2 voor mannen waren [8].

Een biertje tegen doofheid?

Een recente meta-analyse die keek naar 98 verschillende studies naar het effect van alcohol en gezondheid, geeft een mooi overzicht van de complexiteit van de discussie. Als verschillende studies aangeven dat alcohol drinken gerelateerd is aan een lager risico op hart- en vaatziekten, kunnen we er dan van op aan dat alcohol drinken leidt tot minder kans op een hartaanval? Het antwoord is nee. Er zijn namelijk soortgelijke studies die vonden dat mensen die matig alcohol gebruiken ook minder vaak doof zijn en minder vaak een heup breken. Een causaal verband is hier hoogst onwaarschijnlijk. Tenzij je fantasie ver genoeg gaat om luidruchtige concerten en dronken fietspartijen hiervan de schuld te geven. Het lijkt waarschijnlijker dat methodologische fouten in studies bijdragen aan de gevonden effecten [13].

Drink gezellig iets anders

Een gevonden correlatie in epidemiologische studies is nog geen bewezen oorzaak-gevolg relatie. De in sommige studies gevonden preventieve effecten voor hart- en vaatziekten betekenen dus niet dat je gezonder wordt als je elke dag een glaasje wijn drinkt. Het is waarschijnlijker dat andere leefstijlfactoren hier een belangrijke rol in spelen, zoals meer bewegen en gezonder eten. In elk geval leveren alcoholische drankjes geen voedingsstoffen die je niet uit andere, gezondere producten kunt halen, zoals groente, fruit, donkere chocolade of thee. Alcoholische drankjes bevatten bovendien vaak veel suiker en calorieën. En alcohol of ethanol zelf lijkt niet verantwoordelijk voor de eventueel gevonden positieve gezondheidseffecten van wijn, maar het lijkt wel bij te dragen aan de negatieve gezondheidsaspecten, zoals bepaalde vormen van kanker. Het best drink je deze zomer dus gezellig iets anders of geniet je bij uitzondering eens van een alcoholvrij biertje.

Bronnen

1. Arranz, S., Chiva-Blanch, G., Valderas-Martínez, P., Medina-Remón, A., Lamuela-Raventós, R. M., & Estruch, R. (2012). Wine, beer, alcohol and polyphenols on cardiovascular disease and cancer. Nutrients, 4(7), 759–781.
2. Boban, M., Stockley, C., Teissedre, P.-L., Restani, P., Fradera, U., Stein-Hammer, C., & Ruf, J.-C. (2016). Drinking pattern of wine and effects on human health: why should we drink moderately and with meals? Food Funct., 7(7), 2937–2942.
3. Van Cleemput, M., Heyerick, A., Libert, C., Swerts, K., Philippé, J., De Keukeleire, D., De Bosscher, K. (2009). Hop bitter acids efficiently block inflammation independent of GRalpha, PPARalpha, or PPARgamma. Molecular Nutrition & Food Research, 53(9), 1143–55.
4. Britton, A., & McKee, M. (2000). The relation between alcohol and cardiovascular disease in Eastern Europe: explaining the paradox. Journal of Epidemiology and Community Health, 54(5), 328–32.
5. McElduff, P., & Dobson, A. J. (1997). How much alcohol and how often? Population based case-control study of alcohol consumption and risk of a major coronary event. BMJ (Clinical Research Ed.), 314(7088), 1159–64.
6. Tjønneland, A., Grønbaek, M., Stripp, C., & Overvad, K. (1999). Wine intake and diet in a random sample of 48763 Danish men and women. The American Journal of Clinical Nutrition, 69(1), 49–54.
7. Trevisan, M., Schisterman, E., Menotti, A., Conti, S., Factor, R., Group, L. E. R., Garbo, V. Di. (2001). Drinking pattern and mortality: the Italian Risk Factor and Life Expectancy Pooling Project. Annals of Epidemiology, 11(5), 312–319.
8. Gezondheidsraad. Richtlijnen Goede Voeding 2015. Den Haag. Gezondheidsraad, 2006; publicatie nr 2006/21.
9. Cao, Y., Willett, W. C., Rimm, E. B., Stampfer, M. J., & Giovannucci, E. L. (2015). Light to moderate intake of alcohol, drinking patterns, and risk of cancer: results from two prospective US cohort studies. BMJ (Clinical Research Ed.), 351(4), h4238.
10. Klatsky, A. L., Li, Y., Nicole Tran, H., Baer, D., Udaltsova, N., Armstrong, M. A., &

I'm a Foodie

Onze 20 diëtisten en voedingswetenschappers bloggen over gezonde voeding. Onafhankelijke kennis door echte professionals uit het vak. Kijk; da's duidelijk!

• ir. Marijke Berkenpas
  Diëtist, voedingswetenschapper - Founder I'm a Foodie