Dosis dopamine in één klik: digitale verslaving

25 juli 2018 Anderzorg

Je kent het misschien wel: je checkt even je telefoon om te kijken hoe laat het is, en leest even je binnengekomen berichtjes door. Daarna leg je je telefoon weg, en realiseer je je dat je nu nog steeds niet weet hoe laat het is. Maar niet alleen voor het checken van de tijd pakken we onze telefoon erbij, ook om te navigeren, appjes te checken, te bellen en ga zo maar door. Inmiddels is ons contact met onze telefoon zo normaal geworden dat dit niet eens meer opvalt. Maar wanneer word je ‘band’ met je telefoon nu wel gevaarlijk? Wanneer kunnen we spreken van een digitale verslaving? In deze blog vertellen we je meer over de werking van verslavingen, en hoe je zelf kunt kijken of je je ‘zorgen’ moet maken.

In onze huidige samenleving uit een digitale verslaving zich vooral in een smartphoneverslaving. Laten we beginnen met deze term: dit klopt namelijk niet helemaal. Je kunt het vergelijken met een alcoholverslaving en een glas bier; je raakt niet verslaafd aan het glas, maar aan de inhoud. Dit werkt bij een smartphoneverslaving hetzelfde: je bent niet verslaafd aan je telefoon, maar aan de apps die daarop staan.

Maar wat is een verslaving nu eigenlijk? Laten we beginnen bij het feit dat verslaving een ‘hersenziekte’ is, waarbij verschillende delen van de hersenen betrokken zijn. Voor dit artikel is vooral het zogenaamde beloningscentrum interessant. Dit is het gedeelte van je hersenen dat ervoor zorgt dat je je lekker voelt.
Veel apps worden zo gebouwd dat ze optimaal inspelen op je beloningscentrum. Door het afgeven van beloningen – in de vorm van likes, matches of nieuwe levels – blijf jij hooked aan de app. Waarom? Omdat je bij iedere beloning een shot dopamine – ons gelukhormoon – krijgt… en dat voelt lekker!

De variatie in beloningen – van groot, tot klein tot geen – zorgt ervoor dat het interessant blijft in je brein. Als je elke keer dat je de app opent weet dat je 10 likes krijgt, dan wordt het voorspelbaar en daarmee saai voor je brein. Maar als je Instagram of Facebook opent en je weet niet of je 100 likes hebt of juist helemaal géén. Dan blijft het interessant!

Dit is dus ook precies hoe het werkt met bijvoorbeeld Instagram of Facebook; als je de app opent heb je misschien wel 100 likes, of toch juist helemaal géén. Deze variatie maakt het juist interessant voor ons brein. Als je namelijk iedere keer als je de app opent wéét dat je 10 likes krijgt wordt het saai omdat het voorspelbaar is.

Daarnaast werken veel apps met een bepaalde belofte. Denk aan Tinder: misschien ontmoet je hier wel de liefde van je leven, maar je moet wél even door blijven swipen. Apps spelen in op dit soort behoeften, óf juist op irritaties: denk aan een badge bij een app met daarin het aantal ongelezen berichten. Veel mensen kunnen dit niet hebben, en willen dit oplossen. Hoe je dat doet? Juist, door de app weer te openen.

Maar, wanneer moet jij je zorgen gaan maken dat je te veel met je telefoon bezig bent? Eigenlijk is dat heel simpel: wanneer je telefoongebruik je gaat belemmeren in je dagelijks leven. Of als je merkt dat je naar telefoon grijpt om je beter te voelen, door bijvoorbeeld het krijgen van likes. Een officiële definitie voor digitale verslaving of een checklist met symptomen bestaat helaas nog niet, maar dit zijn goede indicatoren. Wil je de uitdaging aangaan met jezelf? Probeer eens een digitale detox van een week of maand. Of, minder extreem, probeer af en toe even ‘uit’ te staan met onderstaande tips & tricks. Dat kan namelijk écht heel fijn zijn. En die dopamine kun je ook heel goed offline scoren!

Tips & tricks

Ben je benieuwd hoe vaak jij eigenlijk op je telefoon kijkt? Installeer bijvoorbeeld eens de app Moment (iPhone) of Quality Time (Android), deze apps houden namelijk per app bij hoeveel tijd je er dagelijks aan besteedt. Let op: kan schokkend zijn! ;)

Geschrokken van de tijd die je doorbrengt met je telefoon? Maak dan afspraken met jezelf! Neem bijvoorbeeld je telefoon niet mee naar de slaapkamer, of stel jezelf een limiet qua tijd die je mag besteden aan ‘screentime’.

Zet je notificaties uit! Zoals je hiervoor hebt kunnen lezen zijn dit hele effectieve lokkers waar ons brein graag intrapt, dus als je deze elimineert kan de aantrekkingskracht een stuk minder worden. Op deze manier ga je bewust naar je apps om iets te checken, in plaats van de steeds onbewuste prikkels die je ontvangt.

Dit blog is geschreven op basis van de uitspraken van Rob Meeuwsen, maatschappelijk werker bij Tactus. Hij is expert op het gebied van gokpreventie. Wil je meer weten? Luister dan ook de Anderzorg podcast over digitale verslaving of doe mee met ons DigiDope experiment.