Aandacht vasthouden

Je wilt iets afmaken, maar je wordt steeds afgeleid door prikkels uit je omgeving waardoor het maar niet wil lukken. Of je gedachten dwalen af… Na een paar uur kom je er achter dat je amper verder bent gekomen. Herkenbaar? Je bent niet de enige. Vooral door de snelle digitale ontwikkelingen en de groeiende hoeveelheid beschikbare informatie blijken veel mensen moeite te hebben de aandacht vast te houden. Je kunnen concentreren is dan ook belangrijk om een doel te bereiken.

Hoe werkt concentreren?

Concentreren betekent dat we de aandacht richten op informatie die op dat moment belangrijk is, en andere informatie buiten sluiten. “Zo wordt de informatie ook echt opgeslagen in ons werkgeheugen”, vertelt hoogleraar cognitieve psychologie Stefan van der Stigchel die het boek Concentratie, aandacht in tijden van afleiding (2018) schreef. “Aandacht is als het ware de toegangspoort tot het werkgeheugen. Het kan daarbij gaan om het uitvoeren van een project, maar ook om het lezen van een tekst. Zodra die informatie in je werkgeheugen binnenkomt, negeren je hersenen alle andere informatiebronnen, zodat je je optimaal op dat ene kunt focussen. Je bent je alleen bewust van dat waarop je aandacht is gericht.”

Waarom is aandacht vasthouden moeilijk?

Als we zo bewust onze aandacht kunnen sturen, waarom is het dan toch zo moeilijk om die zelfde aandacht ook langere tijd vast te houden? Volgens Van der Stigchel zijn er 2 soorten prikkels die de concentratie tegenwerken: interne en externe. “Bij externe gaat het om omgevingsprikkels: pratende collega’s naast je bureau, de telefoon die een berichtje stuurt, de ping van een mailbericht... Ons brein reageert daarop vanuit een reflex, daar kunnen we zelf helaas niets aan doen. Het is een verdedigingsmodus van ons brein. Maar er zijn ook interne prikkels. Denk aan flitsen van gedachten, of dagdromen, waarbij je even aan iets heel anders moet denken. Of als je je zorgen maakt en er steeds andere gedachten door je hoofd spoken. Dan ben je even je aandacht kwijt. Wat dat betreft is stress ook echt een stoorzender.”

Steeds meer afleiding

Er zitten grote verschillen in de mate waarin iemand zich kan concentreren. En ook de tijd van goede concentratie verschilt per taak. Hoelang je je goed kan concentreren is dus iets wat iedereen voor zichzelf moet zien te achterhalen. Een goede eerste stap is wel om aandacht ook echt op waarde te schatten, aldus Van der Stigchel. En je te realiseren dat concentratie in deze tijden niet vanzelf gaat. Een goed voorbeeld is de lage drempel tegenwoordig om een e-mail te sturen. Terwijl je vroeger nog moeite moest doen om een bericht aan iemand te schrijven, is het sturen van een e-mail eenvoudig, gratis en snel. Maar een e-mail met bijbehorende notificatie is wel een claim op iemands aandacht.

Van der Stigchel: “Op momenten van opperste concentratie is het dan ook verstandig om je omgeving zo in te richten dat je niet uit je concentratie wordt gehaald. Wat dat betreft zijn kantoortuinen echt funest. Er is altijd afleiding om je heen. Verder is het belangrijk om notificaties van je telefoon uit te zetten. En maak op je werk bijvoorbeeld afspraken om even te bellen in een aparte ruimte bijvoorbeeld.”

Verder nog tips om de aandacht langer vast te houden?

Van der Stigchel: “Het klinkt als een dooddoener, maar zorg voor goede slaap. Om je te kunnen concentreren moet je brein sterk zijn. Goede slaap zorgt ervoor dat de batterij weer wordt opgeladen. Net als pauzes trouwens. Niemand kan zich oneindig concentreren. Je moet tussendoor echt even wat anders doen. En dan bedoel ik niet: even je mobiel checken. Zoek juist iets wat zo min mogelijk aandacht vraagt, zoals even wandelen. Wandelen in de natuur – wat een stuk minder van je aandacht vraagt dan een stedelijke omgeving – is nog beter.”

En kunnen we concentratie oefenen?

“Ga mediteren! Meditatie is eigenlijk niets anders dan je oefenen in concentreren. Bij meditatie is het de bedoeling je aandacht voor langere tijd op een bepaald object te richten, bijvoorbeeld een vaas, een ingebeeld object of je ademhaling. Een ander type is waarbij je juist niet een object een rol speelt, maar waarbij je je richt op dat wat je hoort, ziet of voelt, zonder te reageren. In beide gevallen wordt de aandacht getraind. Hoelang je moet mediteren is voor iedereen verschillend. Zelf mediteer is elke dag even 10 minuten. In het begin is het lastig. Maar mijn advies is: gewoon doen!”

Tips van Van der Stigchel op een rij:

• Zet notificaties op je telefoon en e-mail uit
• Pauzeer regelmatig
• Zorg voor goede slaap
• Eet gezond
• Beweeg regelmatig (liefst in de natuur)
• Oefen met mediteren

Stefan van der Stigchel is hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht waar hij onderzoek doet naar aandacht: hoe wij onze aandacht verdelen en hoe dingen onze aandacht trekken. Hij schreef het populair-wetenschappelijke boek Concentratie, aandacht in tijden van afleiding (2018).

Ontdek Coach op zak

Zit je niet lekker in je vel en kun je wel wat hulp gebruiken? Download de app Coach op Zak en start met de zelftest. Gratis voor jou als verzekerde van Anderzorg. 

Lees meer